Terminem „wady zgryzu” określa się morfologiczno-czynnościowe zaburzenia w obrębie narządu żucia. Dotyczą wzajemnej relacji szczęki i żuchwy, którym towarzyszą często nieprzyjemne objawy ze strony stawów skroniowo-żuchwowych, mięśni żucia oraz ogólnych nieprawidłowości w ustawieniu zębów. Leczenie wad zgryzu powinno rozpocząć się jak najwcześniej.
Co należy wiedzieć o wadach zgryzu?
Wyróżnia się dwa rodzaje wad zgryzu: wrodzone (są skutkiem zaburzeń rozwojowych, powstają w okresie wewnątrzmacicznym) i nabyte (wynik nieprawidłowego umiejscowienia zębów w okresie ich wyrzynania, a także zaburzeń wynikających z destrukcji tkanek twardych ich koron i utraty zębów).
Według badań przeprowadzonych przez polskich naukowców dotyczą one około 40-60% populacji. Do najczęściej występujących wad zaliczono:
- Tyłozgryz (51%) – cofnięcie żuchwy w stosunku do zębów szczęki. W rezultacie przednie zęby nie stykają się ze sobą, co często jest powodem problemów z wymową głosek: s, z, c, dz.
- Zgryz krzyżowy (41%) – potocznie nazywana przodozgryzem, gdy zęby górnego łuku nie obejmują zębów w dolnym łuku, w efekcie zęby dolne zachodzą na górne. Skutkuje zarówno zmianami w budowie jak i zaburzeniami w czynnościach narządu żucia.
- Zgryz otwarty (15%) – zęby górne nie stykają się z dolnymi całkowicie lub częściowo. Powstaje pomiędzy nimi tzw. szpara niedozgryzowa. Jest to niezwykle nieprzyjemna wada, ponieważ może powodować trudności z przeżuwaniem, odgryzaniem kęsów, wymawianiem głosek, a także prowadzi do niedorozwoju szczęki i zaburza symetrię twarzy.
Respondenci rzadziej skarżyli się również na: stłoczenia (zbyt mało miejsca w szczęce i żuchwie na zęby) zęby odseparowane (zbyt dużo miejsca w szczęce i żuchwie na zęby).
Wady zgryzu a estetyka twarzy
Nieprawidłowy zgryz to nie tylko nieestetyczny układ zębów, ale także zmiany w wyglądzie i symetrii twarzy. Powoduje on m.in.: cofnięcie brody, rozchylenie warg czy wysunięcie górnej szczęki do przodu. Z kolei nadmiernie rozwinięta żuchwa uwypukla bruzdy nosowo-wargowe, zaostrza rysy twarzy i sprawia, że wygląda ona na znacznie starszą niż jest w rzeczywistości. Takie zmiany rzutują na odbiór naszej fizjonomii. Nie wygląda to estetycznie, często jest powodem do dyskomfortu i znacznego spadku pewności siebie.
Diagnoza i leczenie wad zgryzu
Wady zgryzu diagnozuje się u prawie 50% dzieci w wieku od 7 do 18. Ich zlekceważenie może spowodować trudności w wymowie, oddychaniu, a także jedzeniu. Co więcej, jest to główna przyczyna zaburzeń symetrii twarzy.
Regularne wizyty u stomatologa pozwolą zdiagnozować wady na wczesnym etapie i rozpocząć leczenie ortodontyczne. Terapia pomoże przywrócić normalny układ i wzajemną relację przestrzenną zębów i żuchwy w prawidłowych kontaktach zgryzowych. Przed założeniem aparatu ortodontycznego często stosowane są szyny zgryzowe, protezy tymczasowe i ćwiczenia mięśniowe. Jeśli specjalista dostrzeże także nieprawidłowości w fizjologii stawów skroniowo-żuchwowych, wstępem przed czynnościami rekonstrukcyjnymi i założeniem aparatu ortodontycznego będzie postępowanie rehabilitacyjne. Dzięki temu zniwelowany zostanie ból oraz nadmierne napięcie mięśniowe.
Gdy wadom zgryzu towarzyszą braki zębowe, konieczna może być także wizyta u lekarza specjalisty w dziedzinie protetyki stomatologicznej. Tak zaawansowane wady wymagają skojarzonego leczenia. Jest ono dobierane indywidualnie do każdego pacjenta, stanu jego uzębienia i skomplikowania przypadku. Niekiedy konieczne staje się uzupełnieni ubytków, a wieloetapowe leczenie wyzwala mechanizmy adaptacyjne do nowego układu oraz relacji żuchwy i szczęki.
Czy można całkowicie wyleczyć wady zgryzu?
Im później zaczniemy leczenie, tym dłużej będzie ono trwało. Na samym początku noszenie aparatu może wiązać się z bólem i nieprzyjemnym uczuciem ściągnięcia. Całkowite wyleczenie wad zgryzu jest możliwe, jednak to proces, na który trzeba wielu miesięcy. Warto pamiętać, że wady zgryzu mają tendencję do nawrotów, dlatego bezwzględnie należy przestrzegać harmonogramu wizyt kontrolnych wyznaczonego przez lekarza specjalistę.
Nawet mała zmiana w uzębieniu, częściowe przywrócenie go na właściwe miejsce znacznie poprawia wygląd całej twarzy, wymowę, komfort podczas spożywania posiłków, a także zdrowie. Warto pamiętać również o tym, że współczesna ortodoncja dysponuje szeregiem nowoczesnych metod, tj. np. aparaty lingwalne czy niewidoczne nakładki Invisalign.
