Wokół zębów mądrości, najpóźniej wyrzynających się zębów człowieka, narosło wiele mitów i nieporozumień. Istnieje nawet opinia, że usuwać należy je zawsze. Jest ona nieprawdziwa – zdrowe zęby mądrości (tzw. “ósemki”) uczestniczą w rozdrabnianiu pokarmów, są więc potrzebne, a ich pozbawione uzasadnienia medycznego usunięcie wiąże się ze zbędnym bólem i możliwością komplikacji. Faktem jest jednak, że zęby mądrości narażone są na próchnicę i inne choroby w stopniu większym, niż pozostałe. W związku z tym ich ekstrakcja konieczna jest częściej – w wielu przypadkach można jednak jej uniknąć, nawet przy zaawansowanej próchnicy.
Dlaczego zęby mądrości usuwa się częściej?
Zęby mądrości są silniej narażone na próchnicę. Wiąże się to z ich położeniem – ograniczony dostęp utrudnia czyszczenie zębów szczoteczką i nicią dentystyczną. Częste jest także sprzyjające próchnicy zaleganie pokarmu przy zębach mądrości, zwłaszcza w przypadku zębów tylko częściowo wyrżniętych. Przy zębach mądrości tworzą się też częściej kieszonki przydziąsłowe. Stan ten sprzyja nie tylko szybkiemu rozwojowi próchnicy, ale także rozwojowi ropni i chorób dziąseł.
Bardzo częste są także nieprawidłowości związane z wyrzynaniem się zębów mądrości. Należy do nich np. nieprawidłowy kierunek wyrzynania się zęba, zatrzymane zęby mądrości, odchylenie od linii zębów oraz zęby stłoczone. Czynniki te mogą prowadzić do poważnych chorób otaczającej tkanki kostnej, dziąseł oraz zębów przyległych. Konieczność usunięcia “ósemek” jest więc częsta w przypadku tych nieprawidłowości. Niekiedy zagrożenie jest na tyle poważne, że oprócz usunięcia samych zębów mądrości niezbędne staje się także usunięcie zębów sąsiadujących.
Dlaczego warto leczyć zachowawczo zęby mądrości?
Dawniej zęby mądrości usuwano częściej, niż obecnie, nawet zapobiegawczo. Współcześnie jednak, dzięki rozwojowi stomatologii, coraz częściej udaje się je zachować. Nie usuwa się więc już nigdy “ósemek”, które są zdrowe. Dotyczy to zębów w pełni ukształtowanych i w pełni wyrżniętych. Jeśli są one prawidłowo ustawione, zapewniając właściwy zgryz, możliwe jest łatwe utrzymanie higieny zębów najdalej położonych w jamie ustnej. Przy prawidłowej, starannej higienie (nie tylko prawidłowym szczotkowaniu, ale też regularnych zabiegach higienicznych w gabinecie dentystycznym, takich jak usuwanie kamienia nazębnego) także w przypadku zębów mądrości można zapobiec rozwojowi próchnicy. Pozwala to na długie zachowanie “ósemek” jako w pełni funkcjonalnych zębów.
Jeśli istnieje taka możliwość, warto wybrać rozwiązania pozwalające na uniknięcie usunięcia zębów mądrości. Ekstrakcja ósemek wiąże się często ze znacznym bólem pozabiegowym, a także długotrwałym gojeniem. Jest to niekiedy zabieg złożony, w wielu przypadkach wykonywany przez chirurgów szczękowych. Niekiedy wiąże się on z powikłaniami. W związku z tym współcześnie zaleca się leczenie zachowawcze, nie jest już zalecane prewencyjne usuwanie zębów mądrości.
Istotne jest przy tym regularne monitorowanie i obserwacja zębów mądrości, zwłaszcza w stadium wyrzynania się. W przypadku zębów o wadliwym ustawieniu, konieczne mogą być nie tylko częste badania kontrolne w gabinecie dentystycznym, ale także zdjęcia rentgenowskie, które pozwalają na ich stałą obserwację i podjęcie decyzji o usunięciu lub zachowaniu.
Próchnica jako wskazówka do usunięcia zębów mądrości
Ostry ból zęba może mieć wiele przyczyn, najczęściej oznacza jednak, że zaszły w nim zaawansowane zmiany wywołane przez próchnicę, w tym zapalenie tkanki miękkiej. Zaawansowana próchnica zębów, w tym zębów mądrości, nie oznacza jeszcze jednak konieczności ich usunięcia. Często możliwe jest leczenie endodontyczne (kanałowe), które pozwala na ich zachowanie. Głównym wskazaniem do tego rodzaju leczenia jest nieodwracalne zapalenie lub martwica miazgi zębowej. Szanse na powodzenie leczenia kanałowego oceniane są przy tym indywidualnie, zależą np. od stopnia zniszczenia ścian zęba. Leczenie kanałowe umożliwia zachowanie zębów mądrości także przy innych wskazaniach, do których należy m.in złamanie zęba, odsłonięcie kanałów korzeniowych oraz rozwinięcie się zgorzeli lub ropni.
Nieprawidłowy kierunek wyrzynania się zębów
W związku z położeniem zębów mądrości na łuku szczękowym, częstym zjawiskiem jest ich nieprawidłowe wyrzynanie się, w tym wyrzynanie się w niewłaściwym kierunku. Może to wiązać się ze stłoczeniem zębów, wadą zgryzu, która prowadzić może do pęknięć i przesunięć trzonowców sąsiadujących z zębami mądrości. Tego rodzaju nieprawidłowości funkcji i położenia zębów powodują też powstawanie wypełniających się kamieniem nazębnym kieszonek dziąsłowych. To, czy usunięcie “ósemki” jest w tej sytuacji konieczne, zależy od indywidualnej oceny stanu zęba – niekiedy możliwa jest korekta jego kierunku za pomocą metod ortodontycznych.
Zatrzymane zęby mądrości
Zatrzymane zęby mądrości usuwa się często, ze względu na możliwość wystąpienia chorób otaczających tkanek. Zęby zatrzymane to zęby ukształtowane w pełni, które jednak nie wyrżnęły się całkowicie. Pozostają one ukryte w kości szczęki, względnie widoczne są tylko fragmenty ich korony. W przypadku zębów mądrości, które wyrzynają się późno (niekiedy nawet po 40 roku życia), jest to zjawisko bardzo częste. Prowadzi ono do dolegliwości bólowych i nawracających zapaleń jamy ustnej. Często zdarzają się też ropnie, torbiele oraz pęknięcia sąsiednich zębów spowodowane nieprawidłowym naciskiem. Zatrzymane zęby mądrości muszą więc być zazwyczaj usuwane – niekiedy możliwa jest jednak ich korekta za pomocą aparatów ortodontycznych.
Podsumowanie
Zęby mądrości ze względu na swoje położenie są szczególnie narażone na próchnicę i nieprawidłowości związane z położeniem i wyrzynaniem się. Stanowi to zagrożenie także dla zębów sąsiednich. Nie zaleca się jednak współcześnie prewencyjnego usuwania “ósemek”. W wielu przypadkach możliwe jest leczenie zachowawcze, w tym leczenie kanałowe oraz korekta położenia zęba.
